"Οι έννοιες πάνω και κάτω"

Συντάκτρια: Φαρδή Κυριακή

Οι χωρικές έννοιες "πάνω" και "κάτω" αναφέρονται στον τομέα "Παιδί και Μαθηματικά" στο Αναλυτικό Πρόγραμμα για το νηπιαγωγείο (Φ.Ε.Κ. 304/13-03-03/τεύχος Β΄, σ. 4318).

Είναι έννοιες οι οποίες διερευνώνται, συνήθως, με ψυχοκινητικές ή μουσικοκινητικές δραστηριότητες κατά τις οποίες το παιδί (ομαδικά ή ατομικά) καλείται να προβληματιστεί και να προσδιορίσει με σημείο αναφοράς το σώμα του ή κάποιο αντικείμενο (μπάλα, τραπέζι κ.ά.) πού βρίσκεται το "πάνω" και πού το "κάτω".

Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται φύλλο εργασίας ώστε τα παιδιά να κυκλώσουν με μαρκαδόρο ή μολύβι σε μία δεδομένη εικόνα το αντικείμενο που βρίσκεται "πάνω" στο τραπέζι, "κάτω" από την καρέκλα κ.ά.

Τα φύλλα εργασίας για το νηπιαγωγείο, σύμφωνα με τα νέα ενημερωμένα εκπαιδευτικά προγράμματα που έχουν εγκριθεί και προτείνονται από το υπουργείο, ειδικά όσα αναφέρονται στη διδασκαλία μέσα από σύγχρονες τεχνολογίες (Ε.Π. Εκπαίδευση και Διαβίου Μάθηση, 2007-2013, "Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη", Τεύχος 2β: ΠΕ60, σ. 196-197 κ.ά.) δίνονται διαμέσου προφορικών οδηγιών από τον/την νηπιαγωγό, ενώ αποφεύγονται τα φύλλα εργασίας με γραπτές οδηγίες.

Στο πλαίσιο της σύνδεσης της διδακτικής πράξης στο νηπιαγωγείο με την ψηφιακή εποχή προτείνουμε το video του ηλεκτρονικού συνδέσμου:  http://www.youtube.com/watch?v=OxZbji1dOYQ&feature=g-upl

Το video αυτό δημιουργήθηκε από τη νηπιαγωγό Φαρδή Κυριακή με τη βοήθεια του λογισμικού γενικής χρήσης windows movie maker και έχει γενικό σκοπό την εξοικείωση των μικρών παιδιών με τις χωρικές έννοιες "πάνω"-"κάτω", "μπροστά"-"πίσω" κ.ά. Ειδικοί σκοποί είναι η εξοικείωση των μικρών παιδιών με τη γραπτή μορφή των λέξεων "πάνω"-"κάτω" κ. ά., με έργα μεγάλων κλασικών συνθετών όπως το "Bolero" του Ravel, με τα ζώα και, ειδικά, με τα πουλιά όπως τα καναρίνια. Το παιδί (ατομικά ή ομαδικά) παρακολουθεί το video και καλείται να αναγνωρίσει κάθε φορά πού βρίσκεται το καναρίνι (ο "Μαξ"). Η φράση που συνοδεύει κάθε εικόνα λειτουργεί ως στοιχείο ελέγχου: εάν για παράδειγμα το παιδί πει "Ο Μαξ βρίσκεται μπροστά στο παράθυρο" ο/η νηπιαγωγός επισημαίνει ότι το κείμενο αναφέρει ότι "Ο Μαξ βρίσκεται πάνω στο σπιτάκι του".

Τις έννοιες "πάνω" και "κάτω" μπορούμε, επίσης, να βρούμε στη σύγχρονη ελληνική παιδική λογοτεχνία. Η Ελένη Πιτσιδοπούλου (νηπιαγωγός η ίδια) μας έχει δώσει το 2004 ένα εξαιρετικό βιβλίο για παιδιά υπό τον τίτλο "Ο Πάνω και ο Κάτω". Το βιβλίο αυτό είναι χρήσιμο στη διδακτική πράξη (εκτός των άλλων) για δύο λόγους: α) με τη βοήθεια της εικονογράφησης της Μαρίας Πεπονά τα παιδιά αντιλαμβάνονται τις χωρικές έννοιες πάνω και κάτω, β) η κεντρική ιδέα της ιστορίας της κας Πιτσιδοπούλου αφορά τη διαφορετική αντίληψη του κόσμου ανάλογα με την οπτική γωνία που βλέπει ο κάθε ένας το περιβάλλον του και τους τρόπους προσέγγισης του διαφορετικού-άλλου (στην περίπτωση αυτή το μικρό παιδί εξοικειώνεται με τις έννοιες της διαφορετικότητας, της αποδοχής και της ανοχής του άλλου).